यशोगाथा: दोन एकरांपासून सुरुवात करून ४० कोटींचा टर्नओवर
आज आपण एका अशा व्यक्तीची ओळख करून घेणार आहोत ज्यांनी सैन्यातून कर्नल पदाचा राजीनामा दिला आणि शेतीच्या क्षेत्रात प्रवेश केला. कर्नल सुभाष देशवाल यांनी अनेक प्रयोग असफल झाल्यानंतर गाजराच्या शेतीत एवढी मोठी यशस्वीता मिळवली की आज त्यांच्या गाजराच्या दरावर संपूर्ण देश अवलंबून आहे. ते उत्तर प्रदेशातील बुलंदशहरच्या सिकंदराबाद क्षेत्रात राहतात.
कर्नल सुभाष देशवाल यांनी सांगीतले मला हे सिद्ध करायचं होतं की शेती एक चांगलं कार्य आहे आणि यातून इज्जतीने आणि चांगलं पैसे कमवता येतात.
आज तुमचा टर्नओवर किती आहे?
आज आमचा टर्नओवर ३०-४० कोटींचा आहे.
गाजराच्या शेतीची सुरुवात कशी झाली?
माझे भागीदार लालकृष्ण यादव जी यांनी सुरुवातीला गाजराच्या शेतीची कल्पना दिली. आम्ही २००० मध्ये सुरुवात केली होती आणि पहिल्यांदा दोन एकरांमध्ये गाजराची लागवड केली.
काही अडचणी आल्या का?
सुरुवातीचे चार वर्षे आम्ही जी काही गुंतवणूक केली होती, ती सर्व काही व्यर्थ गेली.
बाजारपेठेतील अडचणी कशा सोडवल्या?
सुरुवातीला कमी उत्पादन असल्यामुळे बाजारात आमचं महत्त्व नव्हतं. पण नंतर गुणवत्ता आणि उत्पादनाची मात्रा वाढवल्यामुळे आम्ही या अडचणीतून बाहेर पडलो.
इतर शेतकऱ्यांना कोणते सल्ले द्याल?
शेतकऱ्यांनी सहकारी शेती करायला हवी. गुणवत्ता आणि उत्पादन वाढवूनच बाजारपेठेतील शोषणापासून बचाव करता येईल. एकत्रितपणे काम करूनच यश मिळू शकतं.
तुम्ही सस्ती गाजर कशी उत्पादन करता?
आम्ही सुरुवातीला दोन एकरांमध्ये गाजराची लागवड केली. त्यावेळी आठ टन प्रति एकर उत्पादन होतं. आता आम्ही विविध संशोधन करून उत्पादन २८ टन प्रति एकर वाढवलं आहे. आमचं उत्पादन खर्च कमी असल्यामुळे आम्ही सर्वत्र मार्केटिंग करू शकतो.
इतर शेतकऱ्यांना तुमच्यापासून काय शिकायला मिळेल?
शेती एक वैज्ञानिक विषय आहे. त्यामध्ये मातीचं विज्ञान, कीटकनाशकं, भौतिकशास्त्र, रसायनशास्त्र, जीवशास्त्र यांचा अभ्यास आवश्यक आहे. शेतकऱ्यांनी शिक्षण आणि विज्ञानाच्या मदतीने शेती करायला हवी.
गाजराचं उत्पादन आणि त्याची मार्केटिंग कशी करता?
आम्ही उत्पादन नियंत्रण, धुलाई, पोस्ट हार्वेस्ट मॅनेजमेंट आणि प्रक्रिया यावर भर दिला आहे. प्रधानमंत्री संपदा योजना अंतर्गत ३० कोटींचा फूड प्रोसेसिंग प्लांट उभारला आहे, ज्यामध्ये भारत सरकारने ८ कोटींचं योगदान दिलं आहे.
शेतीला वैज्ञानिक दृष्टिकोनातून आणि योग्य पद्धतीने केल्यास शेतकऱ्यांना मोठं यश मिळू शकतं, असं कर्नल सुभाष देशवाल यांच्या यशोगाथेने सिद्ध केलं आहे.